Ukrayna Savaşı: Bir Üç Yıllık Kaosun Bilançosu
Rus birliklerinin Şubat 2022’de Ukrayna’ya müdahalesi, 21’inci yüzyılın en kanlı savaşlarından birinin fitilini ateşledi. Bu savaş, kesintisiz bir şekilde üç yılı geride bırakmışken, Ukraynalılar ve uluslararası müttefikleri çatışmanın seyrini dehşet içinde izlemeye devam ediyor. Ancak, savaşın yıkıcı etkileri ile ilgili evrensel olarak kabul gören verilerin oldukça sınırlı olması, şaşkınlık yaratıyor. Özellikle sivillere verilen zararların eksik raporlandığı düşünülüyor. Hem Rus hem de Ukrayna hükümetlerinin savaşın karmaşık koşulları içinde açıkladığı resmi verilerin bağımsız bir şekilde doğrulanması son derece zor.
Çatışmaların Dinamikleri: Savaş Alanında Neler Oluyor?
Savaş alanında bir hareketsizlik görünse de, çatışmaların şiddeti devam ediyor. 2022 yılında Rus birlikleri yoğun bir saldırı ile Ukrayna’nın güneydoğusuna yönelmiş, ancak bu bölgelerde yoğun çatışmalar sonucunda geri püskürtülmüştü. Associated Press, Rusya’nın piyade birliklerindeki eksikliklerin, Ukrayna’nın geri aldığı bölgeleri korumasını zorlaştırdığını ve Rusya’nın yeniden bu bölgelerde ilerlemeye başladığını bildirdi. Cephede yaşanan kademeli değişimleri takip etmek için farklı yöntemlerin bir arada kullanılması gerekiyor. Örneğin, Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW), uydu görüntüleri, çatışma görüntüleri, resmi askeri raporlar ve mobil cihaz konum verilerini bir araya getiriyor.
Rusya, 2014 yılında ilhak ettiği Kırım, Kremlin destekli isyancıların kontrolündeki Donetsk ve Luhansk bölgeleri ile birlikte, 2022 yılı Mart ayı itibarıyla Ukrayna’nın topraklarının yaklaşık %22’sini ele geçirdi. 2022 Kasım ayında Ukrayna birlikleri, yaklaşık 25 bin kilometrekarelik bir alanı (toplam alanın %4’ü) geri almayı başardı. Ancak, 2024 yılı sonlarına doğru Moskova’nın daha fazla toprak kazanımı sağladığı ve şu anda Ukrayna’nın topraklarının yaklaşık %18.5’ini, yani 111 bin kilometrekareden fazla bir alanı kontrol ettiği tahmin ediliyor.
Savaşın Dinamikleri Değişiyor
Çatışmaların güneydoğuda yoğunlaşmasıyla birlikte savaşın dinamikleri de dönüşüm geçiriyor. Silahlı Çatışma Konumu ve Olay Verileri (ACLED) adlı kuruluş, işgalin ilk dönemlerinde saldırıların çoğunun ağır silahlarla, yani tanklar, füzeler ve havan topları gibi bombardıman yöntemleriyle gerçekleştirildiğini belirtiyor. Ancak, Ukrayna’ya yapılan askeri yardımın azalması ve ülkenin hava savunma kapasitesinin zayıflaması, Rusya’nın 2024 Ocak ayında hava saldırılarını artırmasına yol açtı. Moskova’nın insansız hava araçlarını (İHA) kullanma oranı da giderek yükseliyor.
Reuters haber ajansı, 500 dolar gibi düşük bir bütçeyle inşa edilebilen İHA’ların, milyonlarca dolar değerindeki ağır topçu birliklerine ciddi zararlar verebildiğini aktarıyor. Bu durum, ağır topçu birliklerinin cephe hattından giderek daha fazla geri çekilmesine neden oluyor. ACLED, Rus birliklerinin Ukrayna savunmasını yavaş yavaş aşarak güneydoğuda toprak kazanımları sağlamasıyla yakın mesafe silahlı çatışmaların arttığını da vurguluyor.
Çelişkili Rakamlar: Savaşın Kurbanları
Geçen yılın Aralık ayında Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, 43 bin Ukrayna askeri ve 198 bin Rus askeri hayatını kaybettiğini açıkladı. The Economist, BBC Rusça Servisi ve The Wall Street Journal gibi medya kuruluşları, birbirleriyle kısmen örtüşen ancak farklı veriler sundu. İsveç’in Uppsala Üniversitesi’ne bağlı Uppsala Çatışma Veri Programı (UCDP), Ukrayna savaşında 174 bin ila 420 bin kişinin hayatını kaybettiğini tahmin ediyor.
Sivil Ölümleri: Eksik Belgeleme Sorunu
Sivil ölümlerinin sayımı da oldukça zorlu bir süreç. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (BMİHYK), savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna’da yaklaşık 12 bin 500 sivil ölümünü doğruladı. Ancak bu rakam, yalnızca sınırlı saha ziyaretleri ve güvenilir belgelerle desteklenen ölümleri kapsıyor. Bu sivillerin çoğunun 2022’nin başında hayatını kaybettiği kaydediliyor, ancak 2024’te ölü sayısının yeniden belirgin biçimde arttığı görülüyor. BMİHYK verilerine göre, kurbanların büyük bir kısmı, yerleşim bölgelerine yönelik bombardımanlar, füzeler, roketler, hava saldırıları veya drone saldırıları sonucu hayatını kaybetti.
Yetkililer, Rusya’da çalışamamanın ve kamuoyuna açık bilgiye erişim eksikliğinin, BMİHYK’nın bu ülkedeki sivil ölümlerine dair verileri doğrulamasını engellediğine dikkat çekiyor. Ukrayna’da Rus işgali altındaki topraklar için de benzer bir durum söz konusu.
Altyapı Tahribatı ve Yerinden Edilmeler
Ukrayna genelindeki sivil altyapının savaş boyunca önemli ölçüde tahrip olduğu bildiriliyor. Araştırmacı gazetecilik kuruluşu Bellingcat, savaşın başından bu yana gerçekleşen yıkımın haritasını çıkarmak için çevrimiçi görüntülerden faydalandı. Bu kuruluş, Ocak ayı boyunca uluslararası insancıl hukuk kapsamında koruma altında olması gereken, eğitim ve sağlık yerleşkeleri dahil olmak üzere 2 binin üzerinde sivil yapının tahrip edildiğini bağımsız olarak doğruladı. Bellingcat, mevcut görüntülere ve kapsamlı bir doğrulama protokolüne dayanarak bu verileri ortaya koyduğundan, tahrip edilen yapıların sayısının toplamın çok altında olduğu tahmin ediliyor.
Savaş nedeniyle milyonlarca Ukraynalı, memleketlerini terk etmek zorunda kaldı. Yaklaşık 10 milyon kişinin evlerini geride bıraktığı ve halihazırda Ukrayna içinde veya yurt dışında yerinden edilmiş durumda olduğu belirtiliyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin 2024 verilerine göre, 3 milyon 700 bin kişi Ukrayna içinde yerinden edilmiş durumda. Kalan 6 milyon Ukraynalının ise Polonya ve Almanya gibi Avrupa ülkelerinde mülteci olarak yaşadığı ifade ediliyor.
GURBET HABER
